Trình đồng mở phủ là gì? Khi nào cần trình đồng mở phủ

Thứ năm - 17/04/2025 13:54

Quá trình toàn cầu hóa hiện nay đã làm cho thế giới trở nên “phẳng” hơn bao giờ hết. Sự phát triển của internet đã giúp hội nhập và trào lưu tiếp cận văn hóa online ngày càng có xu hướng thịnh hành. Tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam hiện nay cũng phần lớn ảnh hưởng tiếp cận theo xu hướng online. Cùng tác giả nghiên cứu về việc Trình đồng mở phủ - Nghi thức nhập môn của "Đạo Mẫu"

Tín ngưỡng thờ Mẫu là một loại hình thức sinh hoạt tâm linh, cũng được xem là tập quán xã hội của địa phương từng vùng, những năm gần đây kể từ khi Unessco công nhận là văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại ngày 1/12/2016 thì loại hình tín ngưỡng này như được bùng nổ, lan tỏa rộng rãi hơn hẳn so với những năm trước đó, đặc biệt thu hút rất nhiều người tìm hiểu, tham gia sinh hoạt và trở thành những tín đồ. Nâng cao đời sống nhân dân thông qua triết lý giá trị của tín ngưỡng thờ Mẫu mang lại, niềm tin vào sự linh thiêng những nơi có thờ cung Mẫu, cùng với các nghi lễ huyền bí tạo lên để các tín đồ như cảm nhận được một mối liên kết giao thoa giữa “cõi thiên và cõi thực” và để trở thành các tín đồ mộ đạo thì thường sẽ có hình thức nhập môn hay các tín đồ còn gọi là trình đồng mở phủ. Bài viết này tác giả muốn gửi tới bạn đọc tham khảo chút thông tin “khi nào cần trình đồng mở phủ” qua quá trình nghiên cửu của tác giả.

Trình đồng mở phủ là gì?

Theo nghĩa hán nôm từ “trình” = “Chiềng” trong tín ngưỡng thờ mẫu thì thường được hiểu từ “trình” đồng nghĩa với từ “ra mắt”, trình bày, phơi bày… còn đối với từ “Đồng” = từ “Cùng” tạm dịch là cùng ai đó tác động hoặc quản lý một sự vật, sự việc, hiện tượng nào đó, nhưng trong trường hợp này thì từ “Đồng” cũng có nghĩa là: trẻ, tiểu đồng, đứa trẻ, người. vì vậy từ “trình đồng” có thể được hiểu là ra mắt, giới thiêu, về một đồng tử, một đứa trẻ, một tiểu đồng.
“mở” = “mở” nói về một hành động của con người khi muốn tìm hiểu về sự vật, sự việc, hiện tượng là một hành động tác động, còn từ “phủ” = “phủ” chỉ về một nơi trốn, trước xưa thời kỳ xưa thì phủ thường là nơi làm việc của các quan lại địa phương, còn đối với tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ thì có thể hiểu là nơi làm việc của các thánh thần đại diện cho tam phủ: Thiên phủ, Địa phủ, Thoải phủ về sau trong quá trình phát triển thì trong dân gian xuất hiện thêm một phủ được gọi là Nhạc phủ từ đó tín ngưỡng thờ Mâu Tam phủ thường được gọi là thờ Mẫu Tam, Tứ phủ. Và tứ phủ này đại diện cho bốn miền khác nhau và được xếp theo thứ tự như sau: Thiên phủ - đại diện cho vùng trời, cai quản thần linh miền trời tượng chưng là màu đỏ, Nhạc Phủ - đại diện cho vùng rừng núi, cai quản thần linh miền sơn lâm sơn cước hay còn gọi là thượng ngàn và màu tượng trưng là màu xanh, Thoải Phủ - đại diện cai quản thần linh cho vùng sông nước, của sông cửa biển, màu đại diện là màu trắng, Địa Phủ - địa diện tượng trưng thần linh cai quản cho vùng đất đai màu sắc tượng trưng là màu vàng.
Tóm lại có thể hiểu nôm ma cụm từ “trình đồng mở phủ” là một nghi thức nhập môn, có tính công nhận tín đồ cũng là một trong những nghi thức tối cao nhất là sự khẳng định đồng nhân với thánh Mẫu và đình thần Tam, Tứ phủ nó quyết định vận mệnh thay đổi của người tín hành theo nghi thức này thông qua chiêm nghiệm nguyện cắt tóc làm tôi, nối đời làm con với nhà thánh để từ đây nguyện cầu cho quốc thái dân an, sống tốt đời đẹp đạo.

Khi nào cần trình đồng mở phủ

Để giải thích cho câu hỏi khi nào thì cần trình đồng mở phủ, thì sẽ chia thành hai giai đoạn nhưng mốc thời gian tác giả sẽ không đặt mốc cụ thể mà chỉ đặt theo mốc đại khái chung tạm gọi là xưa và nay.
- Giai đoạn xưa: trước đây thì việc trình đồng mở phủ là một nghi thức rất tối linh không chỉ trong tín ngưỡng thờ Mẫu mà ngay cả đối với người được làm nghi lễ này cũng vậy, có thể làm thay đổi chính cuộc đời họ và luôn tâm niệm sẽ theo các ngài “tới mãn chiều xế bóng” cảm giác như thể họ sẽ xuất gia tu hành giống như các tăng ni bên giáo hội phật giáo, mang nặng tâm niệm mộ đạo “trên theo phật thánh dưới theo đồng thầy” nên thường phụ thuộc vào các đồng trưởng hay còn gọi là đồng thầy và từ chính cảm nhận của một cá nhân làm nghi thức này, dường như cảm nhận có giác quan thứ sáu, thời trong chiêm tinh, ngoại cảm của các tân đồng luôn luôn nghĩ tới việc trình đồng mở phủ dẫn tới trạng thái “khát bóng vọng cầu” thậm chí còn rơi vào trạng thái giấc mơ như được mong mỏi về những việc trình đồng mở phủ này diễn ra, dân gian gọi được xem như “các ngài báo” cũng chính vì điều này dẫn đến trạng thái nữa đó chính là đức tin, niềm tin càng trở nên khó phân biệt “mê” và “tín” trở nên rất mong manh mơ hồ nửa mê nửa tỉnh thậm trí có nhiều người rơi vào trạng thái ảo tưởng cảm giác thậm trí mê muội khó bước ra khó phân biệt được đúng sai, khó kiểm soát được hành động, trạng thái này dân gian trong tín ngưỡng thờ Mẫu được xem là trạng thái “cơ đày” và sau khi ra trình đồng mở phủ xong thì lại khỏi hoàn toàn, giống nhờ khát nước lâu được uống cảm thấy cân bằng lại mọi việc, đả thông và thỏa mãn được sự khát khao mong đợi, hầu đồng giúp thêm sự thăng hoa cảm xúc trong tư tưởng, khi ngồi đồng phủ khăn đỏ khắc lên mình “áo thánh” thì mọi thứ nặng nề hay phàm trần suy nghĩa được bỏ ra thay vào đó trong tâm trí thanh đồng luôn là sự hào hứng vui tươi để đón nhận sự giáng ly giáng lai của bóng thánh những người luôn được gọi là có căn số.
“Căn” theo nghĩa Hán Việt thì “căn” ở đây dịch là “gốc” tứ là nguồn gốc, cội rễ vì vậy có thể hiểu nôm na từ căn đồng có nghĩa là người hướng về cội nguồn, có duyên thờ chăm lo phụng sự, thay hoa lộc nước sáng chiêu chiều mộ việc hương khói gia tiên, dòng họ, hay việc thánh. Cũng có nhiều người cho rằng “căn đồng” được hiểu đồng nghĩa với từ “cố nhân” cho rằng kiếp trước còn dang dở có nợ việc thánh thì kiếp này tiếp tục phụng sự, nên dân gian thường có câu “người dương thế, nhưng số hệ thiên đình” người trần gian bằng sương bằng thịt nhưng có sự giao thoa ngoại cảm tốt và chính xác và sự giác cam, ngoại cảm này có được từ đâu thì phần lớn cho rằng đấy là cái lộc bền trên cái phép các ngài “cho nhìn thấy, nói được” để giúp người họa nạn và như vậy là được xem như là người có căn số được các ngài chấm. ví dụ dẫn chứng giống như xưa kia dân gian nổi tiếng có một ông thầy địa lý phong thủy như Tả Ao… đã có biết bao nhiêu câu chuyện dân gian kể lại.

Các nghi thức trình đồng mở phủ xưa rất quan trọng các khoa cúng, từ việc cúng xin phép gia tiên cho tới cúng phật, cúng thanh, cúng chúng sinh… thậm chí các cụ còn có nghi lễ đanh đồng thiếc trong một ngày hoặc nửa ngày, xong mới tới hầu đồng là nghi thức cuối cùng cũng là nghi thức cầu kì nhất và giá trị nhất. Các đồng thầy ngày xưa tuy lễ vật không mâm cao cỗ đầy nhiều như bây giờ nhưng rất coi trọng việc hành lễ, viêc thực hiện nghi thức trình đồng mở phủ nên việc này luôn cần chọn lọc người được gọi là có duyên thì rất khắt khe và bản thân những người chuẩn bị ra trình đồng mở phủ có rất nhiều biểu hiện, có nhiều người có những biểu hiện giống nhau, cũng có rất nhiều người có biểu hiện khác nhau. Người thì thích nghe chầu văn, đam mê đến ngay cả lúc ngủ trong mơ cũng thuộc những bài hát chầu văn, người thì thích hay lui tới cửa đền của phủ, thích được đi lễ, xem người khác hầu thậm trí còn bắt trước và theo ùa tiếng văn không sao kìm nến lại được, có người thì vê cửa đền cửa thánh như về nhà có cảm giác rất quen thuộc thậm trí còn có thể ngủ ngay dưới chân của thánh, cảm giác như được một thế lực siêu nhiên nào đó bao bọc ấm ủ, vỗ về ru vào trong giấc không muốn rời xa, hoặc có rất nhiều trường hợp hay nằm mờ thấy các bóng dáng thánh dẫn đường chỉ lối theo Đạo, có đôi khi mơ thấy mình đang ngồi trên sập hầu để loan giá hầu thánh… và cuối cùng phải là ai thật sự mà tìm được đồng thầy đủ duyên cảm nhận, và nhìn thấy được sự cầu giúp đồng thời là sự mong mỏi của gia đình xin được theo thầy để học đạo nhanh thì vài tháng để biết trước khi trở thành tín đồ của tín ngưỡng thờ Mẫu cần phải được tiếp xúc, tìm hiểu, để tỉnh táo và thiện tâm tránh sự mê muội của bản thân, người xưa thường có câu “Ba năm thử lính, chin năm thử đồng” để xem bản thân có đủ tâm đủ phúc, để đi theo đức tin của Mẫu không? vì đức tin của thánh rất hiện hữu qua biểu hiện ảnh hưởng và thay đổi cuộc đời họ, sự thay đổi ở đây không phải là tiền tài vật chất hay địa vị xã hội mà sự thay đổi ở đây là giống như sợi dây chót chặt họ với thánh tạo một sợi dây kết nối tâm linh giữ bản thân họ với thế giới tâm linh, phụng sự đèn hương sáng tối, ngoài ra học hỏi việc chăm lo việc cúng bái giúp mọi người, tu tâm dưỡng tính. Đa số phần lớn những người có căn đồng số lính thì thường rất thông minh, “đồng cậu” có diện mạo hòa hoa anh tuấn, “đồng cô” thì nhanh nhẹ yểu điệu thục nữ và đặc biệt hơn nữa những người căn đồng xưa theo thánh đoan trang diện mạo, lòng sáng như gương, tâm thanh như khiết dạ vững như thạch bàn để làm tròn bổn phận nguyện “cắt tóc làm tôi, nối đời làm con nhà thánh” luôn có nghị lực vươn lên số phận từ chính bản thân cho tới việc giúp dân thôn bản hạc già la tín lão trong thôn ngõ xóm, và bản thân họ cũng sẽ trở thành những người thầy tâm chính để dạy truyền, dẫn trình chỉ bảo cho những thế hệ tiếp theo.

- Giai đoạn ngày nay việc mở phủ trình đồng thì vẫn luôn được xem là nghi thức tối cao nhất để phân biệt những người có “đồng” và người không có “đồng”, kết thúc xong nghi thức này thì được xem là tân đồng tức là người đồng mới (đồng ở đây được gọi tắt của người có căn số và phục sự ông thánh). Việc trình đồng mở phủ xưa và nay có rất nhiều điểm khác nhau từ chủ thể tới hình thức thâm trí cả phương thức biểu đạt, do nhu cầu đáp ứng trong cuộc sống và đời sống tâm linh hiện nay cần sự đáp ứng khá đa rạng và phong phú nên ngày nay hình thức này được xem đại trà hơn xưa và những người sau khi trình đồng mở phủ - nhập môn xong thì vẫn quay lại với cuộc sống bình thường, làm việc và chỉ cần tu tập chính bản thân, có người thì có duyên với cửa các ngài nhiều hơn thì thường chủ tâm nhiều hơn tới việc phụng sự cửa điện, đền, phủ.. có người hát văn, tay quỳnh tay quế, hầu dâng giúp việc phụ cho các nghi lễ… có những người giác ngộ cao, mộ đạo, tín tâm việc trong tín ngưỡng hơn thì họ làm pháp sư, đông âm, đồng dí, đồng soi, đồng chữa… lập thờ điện tại gia.

Đến với tín ngưỡng thờ Mẫu cho dù qua các giai đoạn xưa và nay thì những tín đồ thờ Mẫu luôn trước sau như một, luôn hướng về việc tu sửa sao cho chọn vẹn đức tin tín ngưỡng của họ. tuy nhiên cuộc sống thì mỗi người có một cách tu riêng nhưng qua đâu đó thì có thế cảm nhận được mỗi con người trong tín đồ thờ Mẫu có những điềm rất dễ nhận biết khi gặp được một người căn số đã và đang theo thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu thì chúng ta sẽ rất dễ nhận ra: cảm nhận ngậm hạt muối biển vào trong miệng chúng ta cảm nhận được cả một đại dương bao la vậy. Chỉ cần bạn có duyên gặp gỡ và tiếp xúc được với các thầy đồng hay bất kỳ tín đồ thờ Mẫu nào cũng vậy bạn sẽ cảm nhận được sự nhiệt tình, mến khách, sự năng nổ hoạt bát, sự tinh tế khéo léo, thậm chí là uyên bác và khoa học.
Một số hình ảnh chuẩn bị cho canh đàn Trình đồng mở phủ: